"Patroni Roku 2021" Najlepsza Praca

W konkursie historycznym “Patroni roku 2021” zorganizowanym przez Fundację Ośrodka Edukacji Ekologicznej oraz dofinansowanym ze środków Fundacji KGHM I miejsce zajęła Pani Aleksandra Niculeac z pracą poświęconą Stanisławowi Lemowi. Z tego względu z przyjemnością zamieszczamy poniżej niniejszą pracę.

Stanisław Lem 

“Świat musi zostać zmieniony, w przeciwnym razie zacznie nas zmieniać w niekontrolowany sposób”. 

Stanisław Lem 

Stanisław Lem urodził się 12 września 1921 roku we Lwowie w rodzinie lekarza laryngologa Samuela Lema i Sabiny Woller. Planował wstąpić na Politechnikę Lwowska, jednak w okupowanym przez wojska radzieckie Lwowie okazało się to niemożliwe. Dzięki kontaktom ojca został przyjęty do Instytutu Medycznego, w którym studia musiał przerwać podczas okupacji niemieckiej; w tym okresie pracował jako mechanik i spawacz. Lem kontynuował naukę po wojnie, ale nie zdał matury, aby uniknąć poboru do wojska. W 1946 roku, nie chcąc przyjąć obywatelstwa sowieckiego, cała rodzina przeniosła się do Krakowa.Kariera literacka Stanisława Lema rozpoczęła się od współpracy z różnymi czasopismami. Początkowo publikował wiersze, które potem tradycyjnie drukował w formie załączników do "Wysokiego Zamku", a także opowiadania z okresu okupacji. Za życia stał się klasykiem ogólnoświatowym. Jego książki zostały przetłumaczone na 41 języków, a ich łączny nakład wynosi około 30 milionów egzemplarzy. Są to fantastyka naukowa, eseje psychologiczne, badania nad problemami astronautyki, cybernetyki, literaturoznawstwa; wiersze, opowiadania, nowele, powieści, scenariusze, sztuki teatralne, monografie.Członek Polskiego Stowarzyszenia Pisarzy, doktor honoris causa Politechniki Wrocławskiej i Uniwersytetu niemieckiego w Bielefeld. 

Człowiekowi, który nie dotknął książek polskiego klasyka, trudno powiedzieć, o czym dokładnie pisał Lem — encyklopedycznie wykształcony człowiek, fantasta i filozof, doskonale zorientowany w astronomii i biologii, cybernetyce i fizyce. Możesz ukryć się za wygodnym zwrotem "ogólne ludzkie wartości i problemy" — ale w rzeczywistości nic nie wyjaśnia. Możesz zacząć wymieniać-nieuchronnie i nieodwracalnie upraszczając. O ludziach, ich próbach osiągnięcia porozumienia z podobnymi sobie i z zupełnie innymi istotami. O samotności — o tym, jak wrażliwy jest człowiek sam ze sobą i jak wiele może osiągnąć, opierając się na siłach, które są w nim ukryte: inteligencji, odwadze, przyzwoitości. 

Na wieloaspektowość twórczości Lema zwrócił uwagę literaturoznawca Jan Błoński już w 1961 roku. Stanisław Lem wykorzystał niemal wszystkie możliwości, jakie daje pisarzowi współczesna fantastyka naukowa. Można nawet powiedzieć, że w swojej pracy w pewnym 

sensie powtórzył ewolucję gatunku: zaczął od prostych, nieskomplikowanych, optymistycznych historii (Astronauci, Chmura Magellana), aby wkrótce przejść do parodii (Gwiezdne pamiętniki Iyona Tichego) i apokaliptycznego przedstawienia"najgorszego możliwego świata" ("Eden"). Lem systematycznie rozwijał potencjał literacki, jaki daje ten gatunek. 

Dzieła Lema można warunkowo podzielić na kilka grup. Po zapomnianych już dziś tekstach, a także wczesnych, nasyconych optymizmem powieściach, w latach 60. Lem stworzył dzieła, które najbardziej zbliżyły się do kanonu fantastyki naukowej i jednocześnie wprowadziły do 

tego gatunku elementy realizmu. Chodzi o takie powieści jak" Eden "(1959)," Powrót z gwiazd "(1961)," Solaris "(1961)," Niepokonany "(1964)," Głos Pana "(1968), a także o

publikowanych w różnych zbiorach opowiadań, które ostatecznie zostały zebrane w książce " Opowieści o pilocie Pirxie " (1968). Po 1968 roku Lem powrócił do tej literackiej formuły tylko raz — w ostatniej powieści, "Fiasko" (1987). Świat przedstawiony w dziełach Lema różni się od świata typowej fantastyki naukowej przede wszystkim tym, że autor z reguły nie sygnalizuje czytelnikowi "niezwykłości" rzeczy i wydarzeń, które opisuje. Przeciwnie, wiele elementów rzeczywistości lemowskiej jest skonstruowanych tak, aby sprawiać wrażenie zwyczajności i codzienności świata przyszłości. Szczególnie charakterystyczne z tego punktu widzenia są "Opowieści o pilocie Pirxie", w których układ słoneczny jest opisany jako opanowana przestrzeń, która jest badana przez naukę, wykorzystywana przez gospodarkę, a nawet wykorzystywana do organizowania turystyki. Nie oznacza to jednak, że jest bezpieczny, o czym wielokrotnie przekonują się ludzie, którym zdarzyło się tam pracować. 

Można dokonać następującego porównania: loty kosmiczne w "opowieściach o pilocie Pirxie" przedstawiają mniej więcej tyle samo, co dalekie podróże morskie dużych żaglowców. Związek ten nawiązuje do stylizowanego wnętrza rakiety z opowieści " Terminus — - okrągłych mosiężnych lamp w postaci okien-iluminatorów, jasnoniebieskich map, które naśladują swoim kolorem morskie, wreszcie opowieść o ofiarach wraku statku, do końca walczących o przetrwanie. Jednak w rzeczywistości, w której istnieje Pirx, romans zawodu astronauty stopniowo staje się rutyną, a rutyna z kolei prowadzi do wielu problemów. Zarówno metody pracy, jak i urządzenia pozostawiają wiele do życzenia. Są mieszanką najnowszych osiągnięć techniki i oprzyrządowania z wyraźnie przestarzałymi algorytmami działania. Ta ambiwalencja eksperymentalnych innowacji i zużycia techniki odzwierciedla przedmioty materialne, które pojawiają się na kartach opowiadań Lema. Teksty często wspominają o prototypowych urządzeniach, ale z drugiej strony czytelnik często spotyka się z opisami różnych niedogodności, awarii, zużycia, aż do błędnych decyzji projektowych . Jednak największym zagrożeniem dla człowieka nie jest awaria sprzętu, ale ograniczenia określone w nim samym. 

W jednym z jego najlepszych dzieł “Solaris” ludzie zetknęli się z Solaris-wyjątkowym zjawiskiem we wszechświecie, myślącym oceanem i naturalnie zaczęli go badać. Zaobserwowano tam interesujące zjawiska, w tym niebezpieczne, pociągające za sobą śmierć ludzi, ale ogólnie Solaris został uznany za planetę nie agresywną. Z tego pochodzi główny bohater, który przybył na stację Solaris, ale jednocześnie staje w obliczu nieoczekiwanego i przerażającego: sama planeta nawiązuje kontakt, bada przybyszów, wykorzystując wspomnienia ludzi. 

Podczas snu Solaris odczytuje z mózgu osoby to, co wydawało się dawno i mocno zapomniane, a rano ktoś bliski jest w pobliżu już zmarłych. "Goście" nie pamiętają, jak znaleźli się na stacji, co się z nimi działo wcześniej, ale zdają sobie sprawę z tego, że są ludźmi, których astronauci nie chcieliby pamiętać. Ogromny, tajemniczy kosmiczny ocean staje się lustrem, w którym dusza odbija się szczerze i boleśnie. 

Na podstawie wyżej wymienionych faktów z biografii pisarza i charakterystycznych cech jego dzieł można stwierdzić, że Stanisław Lem był interesującą i wieloaspektową postacią. Poprzez swoje utwory chciał pokazać ludziom nie tylko naukowy świat przyszłości, ale także otworzyć współczesnemu społeczeństwu oczy na rzeczywiste ludzkie problemy.